Muốn có được sự khách quan, công bằng trong đánh giá tác phẩm văn học, trước hết đòi hỏi các nhà nghiên cứu, phê bình cần phải có bản lĩnh và trình độ chuyên môn thực sự chứ không phải chỉ vì chức danh hay học vị thuần túy. Mọi nhận định về tác giả hay tác phẩm văn học phải xuất phát từ khoa học chứ không thể từ cảm tính cá nhân. Rất đáng tiếc, có những người làm công tác lý luận đã không thực hiện nguyên tắc này. Không ít người có chức danh, chức vị khá cao nhưng vừa mới hôm qua còn ra rả ca ngợi các tác phẩm văn học viết về người lính, viết về chiến tranh, sau đổi mới quay ngoắt lại cho rằng cả nền văn học quá khứ là thứ văn học cần “ai điếu”. Nếu trước năm 1986, chúng ta có thái độ cực tả khi xem xét các hiện tượng văn học thì sau đổi mới, có người đã quay ngoắt 180 độ để chạy sang thái độ cực hữu. Cách nhìn cực tả đã từng gây ra tổn thất, mất mát cho cả nền văn học. Nó loại bỏ một số tác phẩm văn học có giá trị ra khỏi đời sống xã hội và sách giáo khoa (biểu hiện cụ thể như cách ứng xử với bài thơ “Tây Tiến” và một số tác phẩm của Tự lực văn đoàn và Phong trào Thơ mới). Ngược lại, cách nhìn cực hữu lại đề cao vô nguyên tắc một số tác giả, tác phẩm, dẫn đến tình trạng hỗn loạn về lý luận. Đây chính là điểm gây ra sự hoang mang, ảnh hưởng đến việc hình thành nhân cách và phẩm chất của lớp trẻ. Thái độ cực hữu khi đưa vào giảng dạy cho học sinh trung học phổ thông và làm đề thi tuyển sinh đại học trong rất nhiều năm, hậu quả là do những sai lầm trong phân tích tác phẩm dẫn đến việc học sinh viết những câu văn ngô nghê, kỳ quặc.
Khi đổi mới để hội nhập với khu vực và thế giới, văn học cũng bị ngập tràn trong vô số khuynh hướng, quan điểm và lý luận khác nhau. Nếu không tỉnh táo, chúng ta sẽ làm cho lớp trẻ, đặc biệt là các thanh niên đang đứng trong hàng ngũ quân đội mất định hướng trong nhận thức. Chẳng hạn, có lúc, có người theo khuynh hướng đề cao các tác phẩm phê phán chiến tranh, coi chiến tranh là tội ác mà bất cứ bên nào tham gia cũng đều đáng phê phán. Họ coi các tác phẩm loại đó mới là các tác phẩm văn học thực sự có tầm cao và có giá trị. Nhưng quan niệm như thế thực ra rất phiến diện. Vì rằng trên thực tế, từ khi loài người ra đời cho đến nay, chiến tranh luôn là vấn đề nảy sinh liên tục trong mối quan hệ giữa các quốc gia, dân tộc. Một quan điểm như thế sẽ dẫn đến việc xóa nhòa chính nghĩa và phi nghĩa, vô hình lại cổ vũ cho tư tưởng đầu hàng mỗi khi có họa ngoại xâm.
Chúng ta từng phê phán thứ văn học gọi là “ngợi ca”, nhưng lịch sử phát triển văn học lại cho chúng ta thấy rằng, nhiều tác phẩm ngợi ca vẫn là những tác phẩm bất hủ một khi nó đạt tới giá trị nghệ thuật thực sự. Cho nên, phê phán chiến tranh là đúng, nhưng phê phán như thế nào lại là tài năng của nhà văn. Ranh giới giữa giá trị vĩnh cửu và giá trị nhất thời của văn học là câu chuyện không đơn giản như một vài người vồ vập. Chính sự vồ vập thái quá với bất cứ hiện tượng nào cũng gây ra những bức tranh rối loạn. Đó là điều từng xảy ra trên một số diễn đàn văn học ở nước ta.
Chúng tôi đưa ra vài dẫn chứng nêu trên chủ yếu nhằm chứng minh rằng, để đánh giá một hiện tượng văn học cần có thái độ điềm tĩnh, khách quan. Nếu chỉ dựa vào cảm hứng nhất thời thì khó tránh được những sai lầm đáng tiếc. Điều đó đặt ra yêu cầu về đội ngũ cán bộ tại các cơ quan quản lý văn hóa nghệ thuật sao cho đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới; yêu cầu xây dựng một hệ thống lý luận mới mang tính tập trung, vừa kế thừa truyền thống vừa mang tính hiện đại để tránh tản mát, tùy tiện, bảo đảm cho sự phát triển bền vững của nền văn học nghệ thuật nước nhà. Đặc biệt, các cơ quan quản lý văn hóa nghệ thuật cần tham gia tích cực và có tiếng nói kịp thời với những hiện tượng tiêu cực, tùy tiện trong dạy văn và tiếng Việt hiện nay nhằm chấn chỉnh lại sách giáo khoa, lấy lại vị thế của văn học nghệ thuật trong việc giáo dục, bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất cho thanh niên. Đó cũng chính là cách tốt nhất góp phần phát huy hiệu quả của văn học nghệ thuật trong việc hình thành, bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất lớp trẻ nói chung, Bộ đội Cụ Hồ nói riêng trong thời đại mới. (Hết)
Nguồn: báo QĐND
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét