Tục
ngữ Việt có câu “Con hơn cha là nhà có phúc”. Đó không chỉ là mong muốn, khát
vọng nhân văn của thế hệ trước đối với thế hệ sau mà còn phần nào nói lên tình
cảm, niềm tin của ông cha gửi gắm vào sự nỗ lực phấn đấu trưởng thành, tiến bộ
của con cháu.
Trên thực tế, dù ước vọng
“nhà có phúc” là chính đáng, nhưng vẫn có một số cán bộ, đảng viên hoặc là
thiếu phương pháp giáo dục, rèn luyện, quản lý con một cách đúng mực, hoặc là
nuông chiều, nâng đỡ con một cách vội vàng, thái quá khiến con cái họ sớm ảo
tưởng về mình rồi thui chột, sa ngã.
Thời gian gần đây, sau khi
các phương tiện thông tin đại chúng công bố việc bổ nhiệm nhân sự cán bộ lãnh
đạo trung, cao cấp hay đăng tải thông báo kết quả xem xét, xử lý kỷ luật của Ủy
ban Kiểm tra Trung ương, dư luận thường “soi” rất kỹ nhân sự được bổ nhiệm hay
cá nhân cán bộ, đảng viên bị xem xét, xử lý, thi hành kỷ luật.
Với những nhân sự đủ tài
đức, tiêu chuẩn và trải qua quá trình rèn luyện, công tác, trưởng thành từ cơ
sở mà được bổ nhiệm, mọi người dân đều cảm thấy yên lòng và tỏ ý khẩu phục, tâm
phục đối với quyết định bổ nhiệm nhân sự này. Còn với những nhân sự được bổ
nhiệm dù trẻ tuổi, có bằng cấp cao, song chưa trải qua rèn luyện, thử thách
nhiều trong thực tiễn, chưa chứng tỏ được năng lực nổi trội so với người khác
và chưa có nhiều cống hiến cho tổ chức, cơ quan, đơn vị, địa phương thì dư luận
thường đặt câu hỏi đầy nỗi niềm: “Đồng chí này là con đồng chí nào?”.
Một thời gian sau, chính
những nhân sự được “bổ nhiệm thần tốc” đó không những chưa chứng minh được
trình độ cao, khả năng triển vọng của mình, lại còn vi phạm nguyên tắc lãnh
đạo, vi phạm những điều đảng viên không được làm, thậm chí vi phạm đạo đức, lối
sống thì dư luận thêm một lần bày tỏ sự phiền lòng, ta thán một cách chua chát:
“Hạt giống đỏ” chưa nảy mầm đã thành “hạt giống lép!”.
Nhân dân là chủ thể chân
chính, là lực lượng quyết định sự thành bại của sự nghiệp cách mạng và sự phát
triển của lịch sử xã hội loài người. Dù trên thực tế, nhân dân không hẳn lúc
nào cũng có quyền quyết định chức vụ của những “người Nhà nước”, nhưng dư luận
nhân dân thì không nên, không thể xem thường. Cách đây 8 năm, sau khi lắng nghe
từ dư luận xã hội, tại Hội nghị cán bộ toàn quốc quán triệt, triển khai thực
hiện Nghị quyết Hội nghị Trung ương ương 4, khóa XI (tháng 2-2012), Tổng Bí thư
Nguyễn Phú Trọng đã đặt câu hỏi đầy trăn trở: “Trong công tác cán bộ thì “Thứ
nhất là quan hệ, thứ nhì là tiền tệ, thứ ba là hậu duệ, thứ tư mới đến trí
tuệ”. Nó là cái gì?”.
Hơn hai năm sau, trong một
bài viết nhân dịp kỷ niệm 69 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh nước Cộng
hòa XHCN Việt Nam (2-9-2014), Chủ tịch nước Trương Tấn Sang đã thẳng thắn nêu
ra: “Chúng ta vẫn còn phải trăn trở, đau lòng khi nghe câu truyền miệng lâu nay
trong nhân dân: “Nhất hậu duệ, nhì tiền tệ, ba quan hệ, bốn trí tuệ” trong công
tác cán bộ”.
Tại sao người đứng đầu Đảng
ta và người đứng đầu Nhà nước ta đã sớm băn khoăn, lo ngại trước thực trạng
“hậu duệ” như một nguy cơ có thể làm hỏng công tác cán bộ, làm mọt ruỗng bộ máy
công quyền. Bởi hơn ai hết, những người đứng trên cao thì thường nhìn xa trông
rộng và cảm nhận, tiên lượng được những vấn đề mặt trái của quyền lực có thể
làm tha hóa nhân cách một số người đang sở hữu quyền lực chính trị, quyền lực
nhà nước, quyền lực nhân dân vì họ đã biến quyền lực công thành quyền lực tư,
quyền lực gia đình, quyền lực hậu duệ.
Công bằng mà nói, không hẳn
con em quan chức nào tiếp bước sự nghiệp công danh, con đường chính trị của cha
anh mình cũng đều thua kém thế hệ đi trước, mà ngược lại, không ít “hậu duệ” đã
góp phần làm vẻ vang thêm truyền thống “danh gia vọng tộc” và vị thế “trâm anh
thế phiệt” của mình. Vì những người này đều có đặc điểm chung là được tiếp thu,
hấp thụ những giá trị tích cực, nổi trội từ truyền thống gia đình, dòng họ;
được giáo dục, rèn luyện đến nơi đến chốn và bản thân họ cũng luôn có ý thức tu
dưỡng, dấn thân, cống hiến hết mình cho tập thể, cộng đồng, xã hội và đất nước.
Tuy nhiên, còn một bộ phận
quan chức thời nay vẫn để tâm lý, quan niệm “cha truyền con nối” từ chế độ quan
lại chuyên chế phong kiến ăn sâu vào nếp nghĩ, hành xử của mình. Từ đó, họ tìm
mọi cách để cho "cậu ấm, cô chiêu" mình được có cơ hội tiếp cận, làm
chủ, sở hữu quyền lực chính trị, quyền lực nhà nước càng sớm càng tốt. Thậm chí
có người sẵn sàng “hy sinh đời bố, củng cố đời con”, ra vẻ “tự nguyện” rời
nhiệm sở trước một hai năm nhưng không phải để dành cơ hội cho những người tài
cao đức trọng, giàu tinh thần cống hiến mà lại mở đường ưu tiên cho “hậu duệ”
của mình.
Từ đúc kết của dân gian
“Con hư tại mẹ” đến khoa học tâm lý giáo dục đã chỉ ra: “Uốn cây từ thuở còn
non/Dạy con từ thuở con còn bé thơ”. Nếu các quan chức không nghiêm khắc dạy
bảo con từ bé, lại còn nâng đỡ con thái quá, nóng vội trong việc sắp đặt chức
vụ, trao truyền quyền lực cho con không phù hợp, tương xứng với khả năng, thực
lực, uy tín, kinh nghiệm từng trải của con thì vô hình trung sẽ làm con tự ảo
tưởng về mình, từ đó tự phụ, tự mãn và tự “kết liễu” sớm sự nghiệp chính trị
của chính mình. Nhưng nguy hại hơn, khi những “hậu duệ” mà “y phục không xứng
kỳ đức” nằm trong bộ máy công quyền không chỉ ngăn cản, làm mất cơ hội phấn
đấu, tiến thân của những cán bộ, đảng viên chân chính mà còn gây mất đoàn kết
nội bộ và tác động không thuận đến sự phát triển lành mạnh của tổ chức, cơ
quan, đơn vị, địa phương và đất nước.
Bài học không ở đâu xa. Có
những “hậu duệ” từng giữ chức Ủy viên Trung ương Đảng ở độ tuổi 40, có những
cán bộ cấp sở, cán bộ cấp huyện mới ngoài “tam thập” chưa có nhiều cống hiến,
chưa trải qua nhiều thử thách, rèn luyện trong thực tiễn phong trào cách mạng,
chưa thấu hiểu hết nỗi gian lao, vất vả của người dân, chưa tích lũy đủ kinh
nghiệm lãnh đạo, quản lý mà lại sớm ngồi ở những vị trí “quyền cao chức trọng”
nên dễ mắc bệnh “kiêu ngạo cộng sản”, rồi không bao lâu sa vào cạm bẫy tiền tài
danh vọng, tửu sắc. Hậu quả, không những “hậu duệ” đó sớm kết thúc sự nghiệp
công danh mà hình ảnh “danh gia vọng tộc” của họ cũng ít nhiều bị xói mòn, hoen
ố.
Đây là bài học cảnh tỉnh
đối với bất cứ cán bộ, đảng viên nào vẫn muốn “chủ nghĩa hậu duệ” can thiệp sâu
vào chốn quan trường và làm biến dạng, tha hóa quyền lực nhà nước, để rồi không
sớm thì muộn, sức mạnh dư luận xã hội và kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước sẽ
đánh bại, loại bỏ “chủ nghĩa hậu duệ” ra khỏi đời sống chính trị của đất nước.
THIỆN VĂN
