Khánh Anh
Nhân loại nói chung, Việt Nam nói
riêng đang trong thời đại toàn cầu hóa với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ
4. Khác với quá trình toàn cầu hóa trước đây, toàn cầu hóa ngày nay dựa trên
cuộc cách mạng khoa học hiện đại, công nghệ thông tin đóng vai trò đặc biệt
quan trọng. Vì vậy, cùng với các lĩnh vực khác như kinh tế, văn hóa, quốc
phòng, ngoại giao,.. đang được phát huy mạnh mẽ, nền dân chủ ở Việt Nam không
thể bị “hòa tan” như một số người vẫn rêu rao, mà nó đang trong quá trình hội
nhập luôn được phát huy và mở rộng
Nếu như trước đây người ta chỉ có
thể nhận được thông tin từ hệ thống tuyến tính thì ngày nay, với sự phát triển
của internet, mạng xã hội, con người có thể tiếp cận với các nguồn thông tin đa
dạng về hình thức, phong phú về nội dung. Qua các công cụ lưu trữ, tìm kiếm dữ
liệu, như: Google, Yahoo, facebook, YouTube… con người có thể tiếp cận
thông tin hoàn toàn chủ động, có lựa chọn… Điều này làm cho thế giới
ngày càng “thu nhỏ” và trở thành “thế giới phẳng” (theo Thomas L.Friedman). Tuy
nhiên, sự khác biệt giữa các chế độ xã hội, nhà nước dân tộc vẫn không mất đi mà
còn được khẳng định, duy trì sự tồn tại của mình một cách vững chắc hơn.
Ngày nay, các giá trị dân chủ và
quyền con người được chia sẻ giữa các quốc gia, dân tộc thông qua cơ chế gia
nhập, ký kết các công ước của Liên hợp quốc. Thế nhưng một số kẻ kỳ thị với chế
độ xã hội do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo vẫn cố tình lợi dụng internet,
mạng xã hội để xuyên tạc, bôi nhọ chế độ xã hội xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Các
thế lực thù địch trong và ngoài nước ráo riết tuyên truyền rằng Việt Nam vi
phạm dân chủ và quyền con người . “Chứng cứ” mà họ đưa ra thường là “pháp
luật Việt Nam lạc hậu”, nhiều điều luật của Việt Nam vi phạm chuẩn mực quyền
con người. Chẳng hạn, Điều 258 (Bộ Luật Hình sự 2015 về “Tội lợi dụng các quyền
tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ
chức, công dân”[1]. Có
kẻ còn nói: “Pháp luật Việt Nam vi phạm chuẩn mực pháp luật quốc tế về
quyền con người”, “lạc hậu” so với pháp luật các nước...
Vậy chế độ dân chủ và quyền con
người là gì? Trên thế giới có mô hình “chuẩn” về dân chủ và quyền con người
không? Và vì sao có thể khẳng định nền dân chủ ở Việt Nam đang được phát huy và
mở rộng, và ở Việt Nam không thể có một nền dân chủ “hòa tan” như một số người
vẫn rêu rao?
Chế độ dân chủ là gì?
Chế độ dân chủ là một giá trị
xã hội được hình thành từ khi xuất hiện giai cấp và nhà nước. Chế độ dân chủ sở
dĩ được xem là một giá trị xã hội vì ở đó nhà nước ra đời với sự thừa nhận của
một bộ phận dân cư dưới một hình thức nào đó. Mở đầu của chế độ dân chủ là chế
độ nô lệ. Trong chế độ nô lệ chỉ có người dân tự do và giới chủ nô mới có quyền
tham gia vào việc định ra bộ máy cầm quyền, còn người nô lệ chỉ như các “công
cụ lao động biết nói”.
Trải qua nhiều hình thái kinh tế, xã
hội, chế độ dân chủ đã có những bước phát triển nhất định, quyền của người dân
được mở rộng dần. Các cuộc cách mạng dân chủ tư sản tuyên bố quyền bình đẳng
đối với tất cả mọi người. Nền dân chủ ở các quốc gia tư bản chủ nghĩa là một
bước tiến lớn của lịch sử nhân loại. Hiến pháp của các nhà nước tư bản chủ
nghĩa tuyên bố tôn trọng, bảo đảm các quyền về tinh thần và vật chất của tất cả
mọi người, nói cách khác là bảo vệ các quyền con người. Hai bản tuyên
ngôn: Tuyên ngôn độc lập của Hoa Kỳ năm 1776 và Tuyên ngôn nhân
quyền và dân quyền của cách mạng Pháp năm 1789, mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
trích lại trong bản Tuyên ngôn Độc lập khai sinh nước Việt Nam Dân
chủ cộng hòa năm 1945 là dấu mốc quan trọng thể hiện chế độ dân chủ và quyền
con người trong xã hội Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo. Người khẳng định: “Tất cả mọi người đều sinh ra bình đẳng. Tạo hoá
cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được, trong những quyền ấy, có quyền
được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”… “Suy rộng ra, câu ấy có ý
nghĩa là: Tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng; dân tộc nào
cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do… Đó là những lẽ phải không
ai chối cãi được”[2].
Tuy nhiên, xem xét trong nội bộ mỗi
quốc gia, chế độ dân chủ và quyền con người ở các nước tư bản chủ nghĩa vẫn hạn
hẹp do tình trạng bất bình đẳng về chế độ sở hữu, về sự phân hóa giàu, nghèo và
về sự kỳ thị chủng tộc, màu da, giới tính, tôn giáo... Thực tế cho thấy, hiện
nay, các cuộc bầu cử ở nhiều nước phát triển, số cử tri đi bầu cử thường thấp.
Cuộc bầu cử gần đây nhất của Hoa Kỳ (2016) chỉ “ở mức dưới 70%. Số cử tri tham
gia bầu vào những năm 1980 còn thấp hơn, dao động từ 48% đến 57%”[3].
Mặt khác, sự phân biệt chủng tộc
đang tác động đến nhiều mặt của cuộc sống. Hoa Kỳ có mức thu nhập bình quân đầu
người cao hơn nhiều quốc gia nhưng vẫn còn không ít người nghèo (theo tiêu
chuẩn quốc gia). Điều đáng nói là sự phân hóa giàu, nghèo lại gắn với tình
trạng phân biệt chủng tộc. Theo một thống kê (vào năm 2014), “tỷ lệ người nghèo
của dân da đen là 26%, so với dân gốc người Tây Ban Nha (Hispanics) là 24%, dân
Á châu 12% và dân da trắng là 10%”[4].
Xem xét trên phạm vi thế giới thì
chủ nghĩa tư bản, bao gồm cả sản phẩm của chế độ đó là chủ nghĩa thực dân và
chủ nghĩa đế quốc đã đi ngược lại các giá trị dân chủ và quyền con người. Các
quốc gia thuộc địa của chủ nghĩa tư bản là những chế độ áp bức, bóc lột, độc
tài hà khắc. Bởi vì đó là sự câu kết giữa các quan cai trị thực dân với quan
lại phong kiến. Sự thống trị của thực dân Pháp đối với Việt Nam hơn 80 năm (từ
năm 1858 đến 1945) là một ví dụ.
Dân tộc Việt Nam không bao giờ quên
được nạn đói khủng khiếp xảy ra vào năm 1945. Chính sách vơ vét thóc gạo của
phát xít Nhật và thực dân Pháp lúc bấy giờ cùng với thiên tai, mất mùa ở nhiều
tỉnh Đồng bằng Bắc Bộ là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến thảm cảnh trên. “Nạn đói
đã diễn ra ở 32 tỉnh miền Bắc và Bắc Trung Bộ, từ Quảng Trị trở ra. Nghiêm
trọng nhất là ở các tỉnh đồng bằng, nơi dân số tập trung đông, có nhiều ruộng,
như Thái Bình, Nam Định, Hải Phòng, Thanh Hóa. Nhiều làng xã chết 50% đến 80%
dân số, nhiều gia đình, dòng họ chết không còn ai…”[5].
Ở Việt Nam, đi theo con đường của
Chủ nghĩa Mác - Lênin, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam đã lãnh
đạo, tổ chức nhân dân thực hiện cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945, giải phóng dân
tộc và giải phóng xã hội. Lần đầu tiên chế độ dân chủ với các quyền công dân và
Quyền con người không những được tuyên bố mà còn được bảo đảm về mặt pháp luật,
cũng như trong cuộc sống. Bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1945 và bản Hiến
pháp 1946 đã ghi nhận điều này.
Trên thế giới không có mô hình
“chuẩn” về dân chủ và quyền con người
Hiện nay, trên thế giới đang tồn tại
nhiều mô hình về chế độ dân chủ với những tên gọi khác nhau, như: Cộng hòa dân
chủ nhân dân; chế độ cộng hòa; chế độ cộng hòa nhân dân. Ngoài một số ít
quốc gia vẫn theo chế độ quân chủ, các nhà nước có chế độ nghị viện; cộng hòa
đại nghị... đều là những chế độ dân chủ tư bản chủ nghĩa. Trong những nước
dân chủ này lại có nhiều mô hình dân chủ khác nhau; chẳng hạn: Chế độ dân chủ
đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập; chế độ dân chủ một đảng cầm quyền…
Tương tự như chế độ dân chủ, quyền
con người ở các quốc gia cũng không giống nhau, cho dù những quy định pháp luật
ở đó đều mang những giá trị phổ biến. Trong tính hiện thực của nó, quyền con
người là các quy định của pháp luật (quốc gia) nhằm tôn trọng, bảo vệ những nhu
cầu, lợi ích về vật chất và tinh thần của tất cả mọi người không phân biệt già -
trẻ, gái - trai, dân tộc, quốc tịch, vị thế chính trị, tài sản và những vị thế
khác…
Trong mỗi chế độ xã hội nói chung,
chế độ dân chủ nói riêng, đều có những quy định về quyền công dân và quyền con
người khác nhau. Điều này bắt nguồn từ sự khác biệt về truyền thống lịch sử,
bản chất chính trị và bản sắc văn hóa của mỗi dân tộc. Ví dụ, ở nhiều quốc gia
phương Tây, quyền tự do ngôn luận không loại trừ việc xúc phạm niềm tin tôn
giáo. Chẳng hạn, vụ xả súng ngày 7-1-2015 tại tòa soạn Tạp chí Charlie
Hebdo ở Paris (Pháp) khiến 12 người thiệt mạng. Thủ phạm là những người
theo đạo Hồi. Họ phẫn nộ vì tạp chí này đăng tải bức biếm họa xúc phạm thánh
A-la. Hoặc ở Hoa Kỳ thì người dân có quyền sở hữu và sử dụng súng. Gần đây,
người dân ở quốc gia này còn có cả “quyền” được sử dụng máy in 3D tự sản xuất
súng (tại gia đình)[6].
Như vậy có thể nói, trên thế giới hoàn
toàn không có mô hình dân chủ, quyền con người “chuẩn” nào cả. Các chế độ dân
chủ đều do các cơ quan lập pháp quốc gia quyết định. Thường thì những đảng
chính trị chiếm đa số trong các cơ quan quyền lực chi phối các tiêu chí, cơ
chế, chính sách, pháp luật của chế độ dân chủ và quyền con người ở đó. Ở Hoa Kỳ
thì hai đảng là đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa thay nhau cầm quyền. Ở Trung Quốc
tuy có hơn 80 đảng chính trị nhưng các đảng đều thừa nhận vai trò lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Trung Quốc. Bởi vậy, việc người ta lấy một mô hình chế độ dân chủ
nào đó, chẳng hạn như mô hình dân chủ Hoa Kỳ với chế độ “đa nguyên chính trị,
đa đảng đối lập” và thể chế “tam quyền phân lập” làm “chuẩn” để phủ nhận chế độ
dân chủ xã hội chủ nghĩa do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, cầm quyền là một
cách nhìn phiến diện, nếu không nói là vì động cơ chính trị, muốn xóa bỏ chế độ
hiện hữu và thành quả cách mạng 75 năm qua của dân tộc Việt Nam – đó là điều
không thể.
Thực tiễn cách mạng Việt Nam minh
chứng: Chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam ra đời sau thắng lợi của cuộc
Cách mạng Tháng Tám 1945- cuộc cách mạng do Đảng Cộng sản Việt Nam và Hồ
Chí Minh lãnh đạo. Chế độ xã hội và nền dân chủ xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam đã phải chống chọi với các thế lực xâm lược hùng hậu trong các cuộc kháng
chiến anh dũng bảo vệ Tổ quốc kéo dài hơn 30 năm (1945-1975) với không biết bao
nhiêu hy sinh xương máu của đồng bào và chiến sĩ. Đó là thành quả đấu tranh của
cả dân tộc, là nguyện vọng của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt
Nam.
Với thực tiễn nêu trên, khẳng định ở
Việt Nam hiện nay nền dân chủ luôn được mở rộng và phát huy, không có chuyện ở
Việt Nam dân chủ đang bị “hòa tan” trong quá trình đổi mới và hội nhập như một
số kẻ đã tuyên truyền, chống phá…
[1] Điều 258, Luật Hình sự 2015 “Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm
phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân”.
[2] Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,
2011, tập 4, tr. 1.
[3] “Tại sao tỷ lệ cử tri đi bầu cử tại Mỹ lại thấp?”, BBC News
ngày 31-10-2016.
[4] Tại sao chưa thể chấm dứt tình trạng nghèo khổ tại Hoa
Kỳ?”-VOA ngày 21-9-2016
[5] "Nạn đói lịch sử năm Ất
Dậu", VnExpress, ngày 12-1-2015.
[6] Mỹ: “Nhiều bang
kiện chính quyền liên bang cho phép sản xuất súng in 3D”, VietnamPlus ngày
31-7-2018.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét