Đạo đức cách mạng trong tư tưởng Hồ Chí Minh luôn có sự nhất quán về tinh thần cách mạng triệt để, hết lòng, hết sức phụng sự Tổ quốc, phục vụ nhân dân, kế thừa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại, phát triển và sáng tạo những giá trị tư tưởng đạo đức mới phù hợp với điều kiện thực tiễn Việt Nam, được Người đề cập trong rất nhiều tác phẩm, bài viết, bài nói. Tác phẩm “Đạo đức cách mạng”, bút danh Trần Lực, đăng trên Tạp chí Học tập (nay là Tạp chí Cộng sản), số 12, tháng 12 - 1958 là một trong những tác phẩm tiêu biểu mà Hồ Chí Minh viết về đạo đức cách mạng và những vấn đề có tính nguyên tắc đối với công tác xây dựng Đảng, để Đảng ta xứng đáng là đạo đức, là văn minh, là đội tiên phong của giai cấp, của dân tộc,… đến nay vẫn còn nguyên giá trị cả về lý luận và thực tiễn.
Quân đội nhân dân Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo, giáo dục, rèn luyện, được nhân dân tin yêu, đùm bọc và nuôi dưỡng. Kế thừa và phát huy tinh thần yêu nước, nghệ thuật quân sự của dân tộc, Quân đội ta đã cùng toàn Đảng, toàn dân làm nên những thắng lợi vĩ đại trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa và làm tròn nghĩa vụ quốc tế, xứng đáng với lời khen tặng của Bác Hồ: “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với dân, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội. Nhiệm vụ nào cũng hoàn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng đánh thắng”1.
Lời khen tặng trên là sự ghi nhận về lòng tận trung với Đảng, với Tổ quốc, tận hiếu với nhân dân của Quân đội ta; là niềm tin yêu trọn vẹn mà Chủ tịch Hồ Chí Minh trao gửi cho đội quân của dân, do dân, vì dân. Đồng thời, là sự khái quát bản chất, truyền thống, cống hiến, hy sinh quên mình và cũng là sự kết tinh những giá trị cốt lõi trong những phẩm chất tiêu biểu về đạo đức cách mạng của Quân đội ta, được các thế hệ cán bộ, chiến sĩ khắc ghi, học tập và gương mẫu làm theo, hình thành nên những phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” - một giá trị độc đáo trong thời đại mới, là minh chứng sâu sắc cho kết quả học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh của cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam. Phẩm chất đó được thể hiện với những đặc trưng tiêu biểu:
Một là, tận trung với nước, với Đảng, chế độ xã hội chủ nghĩa; tận hiếu với dân, một lòng, một dạ phục vụ nhân dân, vì nhân dân quên mình; sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội, vì hạnh phúc của nhân dân. Đây là đặc trưng cơ bản, quan trọng bậc nhất; biểu hiện tập trung về bản chất giai cấp công nhân, tính nhân dân, tính dân tộc và chức năng, nhiệm vụ, đạo đức cách mạng của Quân đội nhân dân Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Đạo đức cách mạng là tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân”2. Tận trung với nước, với Đảng, với chế độ xã hội chủ nghĩa là bản chất cách mạng, mục tiêu, lý tưởng chiến đấu của Quân đội ta dưới sự lãnh đạo, giáo dục, rèn luyện của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh; là lời thề danh dự của mỗi quân nhân cách mạng.
Quân đội ta từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, hy sinh, nên tận hiếu với dân là phẩm chất cơ bản, xuyên suốt trong hệ thống các phẩm chất của “Bộ đội Cụ Hồ”; là truyền thống tốt đẹp, bổn phận, trách nhiệm, vinh dự, tự hào và là đạo đức cách mạng của người quân nhân cách mạng. Điều đó không thuần túy là thái độ, cách ứng xử của bộ đội với nhân dân mà còn là phẩm chất chính trị, đạo đức, việc làm tự giác, thường xuyên, theo đúng phương châm: gần dân, hiểu dân, trọng dân, thương dân; nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin; việc gì có lợi cho dân phải hết sức làm, việc gì có hại cho dân phải hết sức tránh; chăm lo, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân. Thực tế đã chứng minh, bất luận trong điều kiện, hoàn cảnh nào, Quân đội ta luôn tuyệt đối trung thành với Tổ quốc, với Đảng, Nhà nước và nhân dân; sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đây là phẩm chất chính trị của mỗi cán bộ, chiến sĩ Quân đội, được tôi luyện trong khói lửa của chiến tranh; đồng thời, đó cũng là sự khẳng định giá trị, sự kế thừa, phát triển cùng với sự vận động của thực tiễn và là thước đo chuẩn mực đạo đức cách mạng của “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới. Tận trung với Đảng, với Tổ quốc, với chế độ, tận hiếu với nhân dân là tiêu chuẩn cốt lõi, quan trọng hàng đầu về đạo đức cách mạng “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới; là tình cảm, sự tôn kính của các thế hệ cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, với những chỉ dẫn, nguyên tắc rất cơ bản về đạo đức cách mạng mà Người đã luận bàn trong tác phẩm “Đạo đức cách mạng”.
Hai là, kiên định chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Tư tưởng chính trị là nội dung cơ bản cấu thành phẩm chất chính trị. Do vậy, khi nói tới bản lĩnh chính trị, trước hết là nói về sự vững vàng về tư tưởng chính trị của Quân đội ta - lực lượng chính trị tuyệt đối trung thành, tin cậy, công cụ bạo lực sắc bén của Đảng, Nhà nước. Mục tiêu, lý tưởng của Đảng là mục tiêu, lý tưởng của Quân đội; nền tảng tư tưởng của Đảng là nền tảng tư tưởng của Quân đội. Mặt khác, “Bộ đội Cụ Hồ” là kiểu mẫu về nhân cách được hiện thực hóa một cách tự nhiên theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Vì thế, Quân đội phải luôn kiên định chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Đối với chuẩn mực nhân cách “Bộ đội Cụ Hồ” và đạo đức cách mạng của người quân nhân, giá trị đó đã được bồi đắp, thử thách, rèn luyện và khẳng định trong suốt chiều dài lịch sử hơn 70 năm xây dựng, chiến đấu, trưởng thành của Quân đội ta. Đây là biểu hiện sâu sắc về đạo đức cách mạng, nhân tố quan trọng giúp cho cán bộ, chiến sĩ Quân đội hoàn thành tốt nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước, nhân dân giao phó; như Hồ Chí Minh đã dạy: “Khi cần, thì sẵn sàng hy sinh cả tính mạng của mình cũng không tiếc. Đó là biểu hiện rất rõ rệt, rất cao quý của đạo đức cách mạng”3.
Tuy nhiên hiện nay, tình trạng suy thoái của một bộ phận cán bộ, đảng viên là rất đáng lo ngại, đúng như Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) đã chỉ rõ: “Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa đà vào chủ nghĩa cá nhân, ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi… Thực trạng này làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng; nếu không được sửa chữa sẽ là thách thức đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tồn vong của chế độ”4. Bởi vậy, xây dựng Đảng về đạo đức là vấn đề hết sức quan trọng, tạo nền móng vững chắc để Đảng ta thực sự trong sạch, vững mạnh, góp phần ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng xác định: Xây dựng Đảng về đạo đức được đặt ngang tầm với xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng và tổ chức. Do vậy, kiên định chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội phải được xác định là một trong những tiêu chuẩn quan trọng hàng đầu trong hệ thống chuẩn mực đạo đức của đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng nói chung, mỗi cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng, thể hiện sâu sắc về tư tưởng chính trị trong nhân cách người cán bộ, đảng viên và phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ”. Tiêu chuẩn này đối lập với những khuynh hướng tư tưởng phức tạp, sự suy thoái về các giá trị đạo đức mà giai cấp tư sản và các thế lực thù địch cổ súy; đồng thời, tiếp tục khẳng định phẩm chất cao đẹp “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới, góp phần đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống đang diễn ra trong một bộ phận cán bộ, đảng viên và nhân dân.
Hiện thực hóa tiêu chuẩn này trong đạo đức, nhân cách người quân nhân cách mạng trong chuẩn mực “Bộ đội Cụ Hồ” là kiên định mục tiêu, lý tưởng chiến đấu vì độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; nắm vững bản chất cách mạng, khoa học; trung thành, vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác – Lê-nin, tư tưởng, tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, kế thừa truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta; tiếp thu những giá trị tiến bộ, văn minh của nhân loại trong xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng và sự tác động của cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.
Ba là, chủ động nhận diện và đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch; phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; nhận rõ đối tượng, đối tác của cách mạng Việt Nam. Hiện nay, vấn đề lợi ích của mỗi quốc gia, dân tộc luôn có sự đan xen mang tính toàn cầu ngày càng gia tăng. Vì vậy, cần hiểu rõ mối quan hệ biện chứng giữa đối tác và đối tượng: trong một chủ thể, có thể lúc này là đối tác, lúc khác là đối tượng, trong điều kiện nhất định chúng lại chuyển hóa lẫn nhau. Trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh, Đảng ta xác định: những lực lượng chống phá mục tiêu của cách mạng nước ta; tiến hành chiến tranh xâm lược; “diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ chế độ, xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, lợi ích quốc gia, dân tộc của Việt Nam đều là đối tượng tác chiến của Quân đội ta. Đối với Quân đội, phải luôn thấu triệt và thực hiện nghiêm phương châm chỉ đạo: kiên định về mục tiêu, nguyên tắc chiến lược; linh hoạt, mềm dẻo về sách lược; kiên trì giải quyết tranh chấp, mâu thuẫn bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc, phù hợp với luật pháp quốc tế; có đối sách phù hợp với từng đối tượng, từng tình huống. Yêu cầu cấp ủy, chỉ huy các cấp, cán bộ, chiến sĩ toàn quân phải luôn nắm chắc tình hình, nhiệm vụ cách mạng, nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, nhận rõ âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch; nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, sẵn sàng chiến đấu, chiến thắng kẻ thù trong mọi tình huống. Đồng thời, kiên quyết đấu tranh với phần tử cơ hội chính trị, thoái hóa, biến chất cũng như các hoạt động tuyên truyền, xuyên tạc quan điểm, chủ trương của Đảng, truyền thống và các giá trị đạo đức tốt đẹp của dân tộc, Quân đội. Như vậy, nhận rõ đối tượng, đối tác; âm mưu, thủ đoạn và kiên quyết đấu tranh làm thất bại chiến lược “Diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch; phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ là một trong những tiêu chuẩn mới của đạo đức cách mạng, chuẩn mực “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kỳ mới.
Bốn là, có ý chí quyết chiến, quyết thắng, động cơ phấn đấu đúng đắn, tâm huyết, tận tụy, trách nhiệm cao, gắn bó xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện, sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao. Hơn 70 năm xây dựng, chiến đấu và trưởng thành đã khẳng định: ý chí quyết chiến, quyết thắng là một nét đặc trưng tiêu biểu của “Bộ đội Cụ Hồ”, được hun đúc bởi truyền thống hào hùng của dân tộc trong suốt hàng nghìn năm lịch sử dựng nước và giữ nước, không ngừng được tôi luyện qua các cuộc chiến tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc. Dù trong hoàn cảnh nào, ý chí quyết chiến, quyết thắng của Quân đội nhân dân Việt Nam vẫn được thể hiện sâu sắc và triệt để, sẵn sàng nhận và hoàn thành mọi nhiệm vụ mà Đảng, Nhà nước và nhân dân giao phó. Tinh thần quyết chiến, quyết thắng đã trở thành truyền thống tốt đẹp của Quân đội ta, là đặc trưng tiêu biểu trong đạo đức, nhân cách người quân nhân cách mạng của “Bộ đội Cụ Hồ”. Ý chí quyết chiến, quyết thắng, tinh thần xả thân vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân tạo nên sức mạnh để Quân đội ta chiến đấu, chiến thắng mọi kẻ thù. Từ mục tiêu lý tưởng chiến đấu, chức năng, nhiệm vụ, tổ chức hoạt động của Quân đội và trong nhân cách của mỗi quân nhân đều thấm nhuần nguyên tắc “dĩ công vi thượng”; động cơ thôi thúc hành động duy nhất và vô cùng mạnh mẽ của mỗi cán bộ, chiến sĩ là vì lợi ích của Đảng, Tổ quốc và nhân dân. Đó là kết quả giáo dục, rèn luyện của Đảng, là dấu ấn sâu đậm của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong quá trình tổ chức xây dựng, giáo dục và rèn luyện Quân đội ta.
Trong giai đoạn hiện nay, nhiều thang giá trị xã hội đã và đang có sự thay đổi, lợi ích vật chất ngày càng chi phối, tác động đến động cơ, mục đích hoạt động của con người; nhận thức và quan niệm giữa cống hiến, hy sinh và hưởng thụ có nhiều quan điểm khác nhau, nhưng với mỗi cán bộ, chiến sĩ Quân đội, không đặt lợi ích vật chất, lợi ích cá nhân làm điều kiện tiên quyết cho việc thực thi nhiệm vụ của mình. Đó chính là động cơ phấn đấu đúng đắn, thúc đẩy mỗi quân nhân luôn yên tâm công tác, xác định tốt nhiệm vụ, tận tâm, tận lực với nghề nghiệp; đồng cam, cộng khổ; sẵn sàng nhận và hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, không để Tổ quốc bị bất ngờ trong mọi tình huống. Động cơ phấn đấu đúng đắn, tâm huyết với nghề nghiệp, tận tụy, gắn bó xây dựng cơ quan, đơn vị vững mạnh toàn diện không chỉ là biểu hiện mới trong phẩm chất đạo đức của người quân nhân cách mạng, trong giá trị nhân cách “Bộ đội cụ Hồ” đã được lớp lớp thế hệ cha anh xây đắp, trao truyền cho thế hệ ngày nay, mà còn là yêu cầu nghiêm ngặt của nhiệm vụ xây dựng Quân đội, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới.
Năm là, có đạo đức, lối sống trong sạch, lành mạnh, dân chủ, đoàn kết, thương yêu đồng chí, đồng đội, gương mẫu chấp hành nghiêm pháp luật Nhà nước, kỷ luật Quân đội. Phẩm chất đạo đức cách mạng trong sáng, lối sống khiêm tốn, trung thực, giản dị, chân thành của người quân nhân cách mạng là kết tinh những phẩm chất tốt đẹp “Bộ đội cụ Hồ”, bản sắc văn hóa và truyền thống nhân văn, nhân ái, nghĩa tình, thủy chung của dân tộc Việt Nam, được phát triển và tỏa sáng trong thời đại Hồ Chí Minh. Nổi bật là, lối sống: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư; đề cao lòng tự trọng, tự tôn dân tộc, nghiêm khắc với bản thân; nói đi đôi với làm; luôn đặt lợi ích của Tổ quốc, của dân tộc, của Đảng, Nhà nước, Quân đội và nhân dân lên trên, lên trước lợi ích cá nhân; không ham danh lợi, tiền tài; không kèn cựa, đố kỵ, v.v. Dân chủ, đoàn kết, thương yêu giúp đỡ nhau là nét đẹp truyền thống, văn hóa của “Bộ đội cụ Hồ”, động lực để mỗi cán bộ, chiến sĩ vượt lên mọi khó khăn, gian khổ, sẵn sàng chiến đấu, hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì hạnh phúc của nhân dân. Đây cũng chính là nguyên tắc căn bản trong xây dựng quân đội kiểu mới của giai cấp công nhân, xây dựng đạo đức cách mạng trong Quân đội nhân dân Việt Nam theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo, nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm”5. Kỷ luật là sức mạnh của Quân đội ta; đồng thời là sự tuân thủ nghiêm ngặt, chính xác Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước; điều lệnh, điều lệ, chế độ quy định của Quân đội; mệnh lệnh, chỉ thị của cấp trên nhằm bảo đảm cho mọi hoạt động của Quân đội, từng đơn vị trên các lĩnh vực được chỉ huy, điều hành thống nhất, thông suốt, hiệu quả. Biểu hiện cao nhất của kỷ luật Quân đội là tự giác và nghiêm minh. Tính tự giác và sự nghiêm minh của kỷ luật Quân đội là sự thống nhất và quan hệ biện chứng với nhau. Bởi, có tự giác mới giữ nghiêm được kỷ luật; nhưng nếu chỉ nhấn mạnh đến tự giác mà không thấy tính chặt chẽ, nghiêm minh của kỷ luật thì sẽ dẫn đến tự do, tùy tiện; còn nếu coi nhẹ tính tự giác, chỉ đề cao sự nghiêm minh thì sự nghiêm minh ấy rất có thể biến thành hình thức, quan liêu, quân phiệt.
Quán triệt và thực hiện nghiêm các nguyên tắc cơ bản, những chỉ dẫn về thực hành, nêu gương về đạo đức trong tác phẩm “Đạo đức cách mạng” của Người, nguyện phấn đấu xứng danh “Bộ đội cụ Hồ” trong thời kỳ mới là một trong những chủ trương, biện pháp quan trọng, góp phần xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, không ngừng nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu. Phát huy truyền thống “Quyết chiến, quyết thắng”, toàn quân quán triệt sâu sắc và triển khai thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; mẫu mực trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; gương mẫu, đi đầu trong thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là cán bộ chủ trì, chủ chốt các cấp. Đồng thời, xung kích trên mặt trận đấu tranh phòng, chống chiến lược “Diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ của các thế lực thù địch; đẩy mạnh phong trào Thi đua Quyết thắng, Cuộc vận động “Phát huy truyền thống, cống hiến tài năng, xứng danh Bộ đội Cụ Hồ”, gắn với các phong trào, các cuộc vận động của các cấp, các ngành, v.v. Đổi mới phương pháp, phong cách lãnh đạo, chỉ huy, theo phương châm: hướng về cơ sở, bám cơ sở, chỉ đạo, điều hành quyết liệt, đồng bộ, thống nhất; lựa chọn đúng, trúng khâu đột phá, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị, bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh”, giữ vững và không ngừng phát huy phẩm chất cao đẹp “Bộ đội cụ Hồ” trong tình hình mới.
Mỗi cán bộ, chiến sĩ Quân đội nhân dân Việt Nam phải là một tấm gương sáng về học tập và làm theo đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, xứng đáng với sự tin yêu của Đảng, Nhà nước, nhân dân và lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu: “Người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang”6.
Thượng tướng NGUYỄN TRỌNG NGHĨA, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Ủy viên Quân ủy Trung ương, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam
_____________
1 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 14, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 435.
2, 3 - Sđd, Tập 11, tr. 604, 602.
4 - Tài liệu nghiên cứu các văn kiện Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII, Nxb CTQG, H. 2016, tr. 45
5 - Hồ Chí Minh - Toàn tập, Tập 7, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 483.
6 - Sđd, Tập 11, tr. 601.