VỀ ÔNG
BÙI TÍN
Hai hôm nay, tôi đọc trên
fb của một số nhà báo, trong đó có những người mà tôi quen biết, biết tin ông
Bùi Tín, tức Thành Tín, nguyên Phó Tổng Biên tập báo Nhân Dân, đào tẩu sang
Pháp năm 1990 sau khi đi dự hội báo Nhân đạo của Đảng Cộng sản Pháp tại Paris,
đã mất.
Tôi
quen biết ông Bùi Tín từ những năm đầu của thập niên 80 thế kỷ trước, khi còn
là Trưởng tiểu ban Nội chính thuộc Ban biên tập tin Trong nước của Thông tấn xã
Việt Nam (TTXVN), phóng viên đặc biệt đưa tin về hoạt động của Tổng Bí thư Lê
Duẩn và Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh. Còn ông Bùi Tín khi ấy là Đại tá ở báo
Quân đội Nhân dân sau đó được bổ nhiệm làm Phó Tổng Biên tập báo Nhân Dân. Tôi
thường gặp ông trong các sự kiện chính trị quan trọng và trong một số cuộc làm
việc, gặp gỡ của Tổng Bí thư Lê Duẩn và Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh với quân
đội và với giới trí thức, văn nghệ sĩ và báo chí. Tôi biết ngày 30 tháng Tư năm
1975, trong tư cách là phóng viên chiến trường, ông đã có mặt tại Dinh Độc Lập
và chứng kiến sự đầu hàng của Tổng thống chính quyền Sài Gòn Dương Văn Minh,
kết thúc cuộc chiến tranh lâu dài giành độc lập và thống nhất đất nước của nhân
dân ta.
Một trong những cuộc gặp và trò chuyện với ông, một nhà báo
đàn anh, mà tôi còn nhớ rõ là khi cùng tham gia sự kiện về cuộc họp báo quốc tế
của Võ Đại Tôn, viên Trung tá Quân đội Sài Gòn, Chỉ huy trưởng Chí nguyện đoàn
phục quốc Việt Nam, từ Thái Lan qua Lào, được tướng phỉ Vàng Pao đích thân cho
người dẫn đường và bảo vệ thâm nhập vào Việt Nam và bị bắt tại vùng biên giới
Việt –Lào vào đầu tháng 11-1981. Khi bị bắt, Võ Đại Tôn tỏ ra thành khẩn khai
báo và muốn lập công chuộc tội nên được ông Phạm Hùng, khi đó là Phó Chủ tịch
Hội đồng Bộ trưởng, kiêm Bộ trưởng Bộ Nội vụ (Bộ Công an sau này) quyết định tổ
chức một cuộc họp báo quốc tế ở Hà Nội để đưa Võ Đại Tôn ra trước cuộc họp báo
đó. Trước khi cuộc họp báo chính thức được tổ chức, Bộ Nội vụ đã tổ chức cho Võ
Đại Tôn gặp các nhà báo, coi như đây là cuộc họp báo nội bộ để nghe Võ Đại Tôn
bày tổ ý kiến, hết lời ca ngợi Bác Hồ và tỏ ra rất ăn năn hối lỗi về hành động
xâm nhập về Việt Nam để “phục quốc” của mình. Nhưng thật bất ngờ, khi cuộc họp
báo được tổ chức chính thức vào ngày 13-7-1982, trước các nhà báo quốc tế,
trong đó có nhiều nhà báo từ Thái Lan, Hồng Kông sang, Võ Đại Tôn quay ngoắt
180 độ so với thái độ ăn năn, hối cải, muốn lập công chuộc tội trước đó, lên
tiếng khẳng định việc làm “phục quốc” chống lại nhà nước và nhân dân ta. Sau
cuộc họp báo này, báo Nhân Dân đưa tin: “Họp báo về vụ tên gián điệp tay sai
của Cục tình báo Mỹ hoạt động chống phá cách mạng Việt Nam”, cùng với bài của
ông Bùi Tín, lấy bút danh Thành Tín, nhan đề: “Tên gián điệp đầu sỏ với mật kế
Z.” Bài báo khá dài, đăng 3 kỳ trên báo Nhân Dân với những lời lẽ gay gắt lên
án tội phản quốc của Võ Đại Tôn!
Từ
ngày ông Bùi Tín chạy sang Pháp tôi không còn gặp ông, tuy tôi cũng có ba lần
sang đây. Song tin tức về ông tôi vẫn biết qua báo chí và thông tin trên mạng
xã hội, nhưng biết không tường tận. Ông đã qua đời lúc 1 giờ 25 phút sáng ngày
11 tháng Tám, tại bệnh viện André Grégoire, Montreuil, ngoại ô Paris, Pháp, thọ
91 tuổi.
Dưới đây tôi xin đưa lại bài viết của anh Nguyễn Đăng An, một
người bạn đồng nghiệp, từng là phóng viên TTXVN tại Paris, nay cũng đã nghỉ hưu,
về ông Bùi Tín để biết thêm về ông trong những năm ông sống tại Pháp.
“Tôi biết Bùi Tín từ những ngày Bùi Tín còn đương chức Phó
Tổng biên tập Báo Nhân Dân phụ trách tờ Nhân Dân Chủ nhật. Thời đó, Bùi Tín
đang nổi danh là một trong những cây viết có hạng của làng báo Việt Nam. Thông
qua một người bạn, tôi đến gặp Bùi Tín và được Bùi Tín truyền cho một vài chiêu
tác nghiệp. Tôi nhớ mãi bài học mà Bùi Tín hướng dẫn: “Đối với một nhà báo cách
mạng, kiến thức thông tuệ và sự nhạy cảm là hai yếu tố đặc biệt quan trọng”.
Bùi
Tín đưa dẫn chứng: Ngày giải phóng miền Nam, một nhà báo phương Tây hỏi tôi tại
sân bay Tân Sơn Nhất: “Xin ông so sánh tướng Napoléon với tướng Võ Nguyên
Giáp”. Tôi trả lời: “Napoléon còn có trận bại Aoxtéclích, còn Tướng Giáp không
có trận bại nào, mà chỉ toàn thắng”. Đúng là một bài học có giá trị và rất đáng
học tập.
Thế
rồi, tháng 9/1990, Bùi Tín đi dự hội báo Nhân đạo của Đảng Cộng sản Pháp rồi
đào nhiệm luôn. Mới đầu Bùi Tín tung tin xin ở lại thêm một thời gian để chữa
bệnh… Nhưng trên thực tế, Bùi Tín đã bí mật hợp tác với 13 hãng thông tấn, báo
chí quốc tế và gần chục tờ báo phản động của người Việt ở hải ngoại để đăng tải
những bài viết, tham luận chống lại dân tộc Việt Nam như: Kiến nghị của một
công dân, Hoa xuyên tuyết, phỏng vấn đài BBC… Với tôi đó là thông tin bất ngờ
ngoài dự kiến. Vì thế tôi đã mất khá nhiều thời gian để tìm hiểu.
Tháng
1/1997, tôi được Nhà nước cử sang làm phóng viên TTXVN tại Pari. Một trong
những mong muốn của tôi là gặp Bùi Tín để trực tiếp nghe ông ta nói về lý do bỏ
Tổ quốc ra đi. Đúng là trái đất tuy mênh mông nhưng vẫn còn chật lắm. Chỉ 10
tháng sau, tôi tình cờ gặp Bùi Tín. Hôm đó ngày 26/10, tôi cùng anh Hà Minh
Huệ, lúc đó là Phó tổng biên tập TTXVN đi dự hội nghị các chủ bút Á – Âu lần
thứ nhất ở Luých Xămbua trở về Paris.
Đến
bến tàu đỗ đón khách, tôi không rõ ở ga nào, anh Hà Minh Huệ bỗng đập vào vai
tôi hỏi nhỏ: “Này anh An, kia có phải là Bùi Tín không?”. Tôi ngước nhìn theo
tay anh Huệ chỉ. Phía đối diện, một người đàn ông trán hói, thấp lùn đang vác
một hộp các tông trên vai đi về phía chúng tôi. “Đúng là Bùi Tín rồi”, tôi trả
lời anh Huệ và đứng lên: “Chào ông Bùi Tín”.
Vừa
chào, tôi vừa giúp Bùi Tín để hộp các tông xuống và hỏi: “Ông có nhận ra chúng
tôi không?”. Bùi Tín nhìn chúng tôi ngơ ngác: “Mình thấy quen quen nhưng thú
thực không nhận ra ai cả”. Hà Minh Huệ tự giới thiệu mình, rồi giới thiệu tôi.
Bùi
Tín à lên một tiếng: “Mình nhớ ra rồi”.
Sau
những câu xã giao bình thường, anh Huệ mở đầu một cuộc nói chuyện thẳng thắn:
“ở nhà chúng tôi đã đọc những bài viết và nghe những lời trả lời phỏng vấn đài
BBC của ông. Chúng tôi thấy ông chửi tuốt, kể cả Chủ tịch Hồ Chí Minh, người mà
chúng tôi biết ông cũng vô cùng kính yêu. Ông có thể giải thích vì sao không?”.
Bùi
Tín lúng túng trả lời: “Mình cũng kính trọng Chủ tịch Hồ Chí Minh chứ”. Vừa
nói, Bùi Tín vừa loay hoay lục túi, lôi ra một tờ tạp chí tiếng Anh và khoe:
“Tờ tạp chí vừa mới đăng bài mình viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh đây”. Anh Huệ
cầm đọc một lúc rồi nhìn thẳng vào Bùi Tín nghiêm giọng: “Chủ tịch Hồ Chí Minh
là biểu tượng cao đẹp không chỉ của nhân dân Việt Nam mà còn của nhân dân thế
giới nữa. Những ai viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh với giọng điệu bôi đen như kiểu
bài này của ông đều bị lên án, vì đó là sự vu khống và bịa đặt xấu xa”. Bùi Tín
không phản ứng gì.
Sau
khi phân tích và chứng minh những tình tiết sai trái nhằm ý đồ xấu trong bài
báo, anh Huệ nói: “Đụng đến Chủ tịch Hồ Chí Minh là đụng đến niềm linh thiêng
của cả dân tộc Việt Nam. ông biết rõ điều đó nhưng vẫn làm. Tại sao vậy?”. Lại
im lặng. Tôi hỏi: “Bài viết này, tờ tạp chí trả nhuận bút cho ông được bao
nhiêu?”. Bùi Tín hồ hởi trả lời: “Họ trả mình những 2.000 USD đấy”. Anh Huệ ơi,
tôi thầm nghĩ, câu trả lời của ông ta chính là ở đây rồi.
Nhìn
vẻ mặt vui như bắt được vàng của Bùi Tín, tôi thấy đau nhói trong lòng. Tôi
biết ông ta đã bán hết những vốn liếng mà ông ta có. Bây giờ không còn gì nữa,
ông ta bán nốt cái linh thiêng cuối cùng còn lại. Giận quá, tôi nói liền một
mạch: “Hồi nghe tin ông đào nhiệm, tôi không thể lý giải nổi tại sao một nhà
báo nổi danh và mang ơn cách mạng như ông lại ra đi. Có người giải thích vì ông
mâu thuẫn nội bộ, tham nhũng, bồ bịch với gái cùng cơ quan… Tôi nghĩ những lý
do này chưa đủ để ông chọn con đường quay lưng lại với dân tộc”.
Chỉ
đến khi trò chuyện với dượng tôi, nhà thơ Phan Xuân Hạt, tôi mới hiểu rõ. Dượng
tôi nói: “Ai chứ Bùi Tín thì dượng biết tận chân tơ kẽ tóc. Bùi Tín là người có
tham vọng chính trị cực lớn. Với óc nhạy cảm thái quá, Bùi Tín cho là phe XHCN
tan rã, Liên bang Xô viết sụp đổ, nước CHND Trung Hoa rối loạn, Bùi Tín tin là
Việt Nam cũng sẽ nằm trong quỹ đạo đó. Và Bùi Tín đã nhanh chóng nhảy sang phía
đối lập giương cờ để chờ cơ hội quay lại làm người số 1 của Việt Nam”. Tôi thấy
dượng tôi phân tích đúng quá. Có lẽ những lời nói của tôi đã điểm đúng huyệt
nên Bùi Tín im lặng. Ông ta ngồi yên, mắt đờ đẫn như đang trôi đi trong dòng ký
ức buồn.
Lần
thứ hai tôi gặp Bùi Tín tại cuộc triển lãm Mùa xuân Việt Nam do Thị trưởng
Paris, Jean Tiberi, phối hợp với cộng đồng Pháp ngữ tổ chức tại Forrum des
Halles – Trung tâm văn hóa Pari từ 20/3 đến 20/5/2008. Đây là hoạt động mang
tính quốc gia giữa hai nhà nước. Sự xuất hiện của Bùi Tín tại cuộc triển lãm
này làm tôi và các đại diện của sứ quán Việt Nam hết sức bất bình. Tôi hỏi Thị
trưởng Jean Tibveri: “Thưa ngài, hình như phía Pháp có mời ông Bùi Tín đến dự
cuộc triển lãm Mùa xuân Việt Nam?”.
Thị
trưởng Tiberi trả lời: “Không, phía Pháp không mời. Có thể thông qua quảng cáo,
giới báo chí và công chúng biết nên tự do đến tham dự thôi”. Đại diện sứ quán
Việt Nam nói ngay: “ông Bùi Tín là kẻ thù của nhân dân Việt Nam. Chúng tôi
không chấp nhận sự có mặt của ông ta ở tất cả các hoạt động mang tính quốc gia
giữa Pháp và Việt Nam”. Ngay lập tức, Thị trưởng Tiberi cho người đến mời Bùi Tín
rút khỏi cuộc triển lãm. Nhìn Bùi Tín thất thểu ra về, tôi tiến đến: “Ông nên
biết, nhân dân Việt Nam không bao giờ chấp nhận sự có mặt của ông ở những lễ
hội như thế này”.
Lần
thứ ba, tình cờ tôi gặp Bùi Tín trên đường phố. Tôi mời Bùi Tín vào quán cà phê.
Bùi Tín kể cho tôi nghe câu chuyện ông ta mang ơn nước Pháp vì đã mổ thành công
chứng đau dạ dày cho mình. Sau khi chỉ cho tôi xem vết mổ dài như chiếc đũa còn
hằn rõ trên bụng, Bùi Tín nói: “Vết mổ mất nhiều nghìn USD đấy. Nếu ở nhà mình
lấy đâu ra tiền để chữa”. Tôi nói: “ông nghĩ vậy là không đúng. Để tôi kể cho
ông nghe câu chuyện này: ông có biết Mai Văn Hạnh chứ?”. “Biết”, Bùi Tín trả
lời – “Đó là người Việt có quốc tịch Pháp bị Việt Nam tuyên bố tử hình nhưng
được Pháp cứu”.
Biết
Bùi Tín nói chưa đủ về Mai Văn Hạnh – một trong những tên cầm đầu nhóm phản
động từ nước ngoài đột nhập vào trong nước nhằm lật đổ nhà nước Việt Nam, tôi
bỏ qua để đi vào điểm chính: Có một lần tôi gặp Mai Văn Hạnh tại nhà một Việt
kiều ở ngoại ô Paris. Trong cuộc gặp đó, tôi và Mai Văn Hạnh tranh luận với
nhau rất quyết liệt về nhân tình thế thái. Bí thế, Mai Văn Hạnh nói: “Tôi theo
chân lí được làm vua thua làm giặc. Nếu trong cuộc đấu ấy tôi thắng tôi sẽ làm
vua. Nhưng kết cục tôi đã thua thì tôi phải làm giặc”.
Về
điểm này, tôi khen Mai Văn Hạnh đã thẳng thắn nói rõ ý đồ “làm vua, làm giặc”
của mình. Nhưng tôi còn khen Mai Văn Hạnh thêm một điểm khác nữa. Đó là khi Mai
Văn Hạnh trung thực thừa nhận: “Dù sao thì tôi cũng cảm ơn Nhà nước Việt Nam đã
cứu sống tôi khi tôi bị đau ruột thừa cấp tính. Bác sĩ Việt Nam giỏi lắm. Họ mổ
miễn phí cho tôi nhẹ tênh mà không để lại tì vết nào trên cơ thể”.
Khỏi
cần bình luận gì thêm, tôi biết Bùi Tín đã hiểu được nội dung giống và khác
nhau trong 2 ca mổ này. Nhân thể tôi nói luôn cho Bùi Tín biết nỗi đau mà Bùi
Tín phải gánh chịu khi chọn con đường chống lại nhân dân mình. Tôi hỏi: “ông có
biết về 3 nỗi đau mà ông đang phải chịu đựng không?”. Bùi Tín trả lời: “Tôi
không biết?”. “ông có muốn nghe không?”. “Có”.
“Nỗi
đau thứ nhất, ông bị nhân dân Việt Nam coi như một Trần ích Tắc phản nước hại
dân. ở Việt Nam ai cũng căm ghét Bùi Tín. Ai cũng cho rằng Bùi Tín là kẻ vô ơn
bạc nghĩa.
Nỗi
đau thứ hai, giới trí thức ở hải ngoại cho rằng Bùi Tín được ăn rất nhiều lộc
của Việt Nam mà trở cờ như vậy là “thất đức, khó tin”. Trong một lần cùng tiến
sĩ Trần Ngọc Vương đến thăm họa sĩ Lê Bá Đảng, Đặng Tiến, nhà phê bình nổi
tiếng ở hải ngoại, đã nhận xét: “Bùi Tín thuộc loại ăn cháo đái bát không đáng
chơi”. Ngay đến Võ Văn Ái, tờ Quê mẹ và Nguyễn Gia Kiểng tờ Thông luận rất phản
động cũng viết bài miệt thị coi Bùi Tín là “phần tử bất hảo không đáng tin”.
Nỗi
đau thứ ba, nhiều Việt kiều yêu nước không thể tin được hành động chạy trốn của
Bùi Tín nên đoán già đoán non rằng Bùi Tín giả danh đào nhiệm để hoạt động gián
điệp. Chính vì lẽ đó có người đã cho Bùi Tín vay khá nhiều tiền mà mãi đến nay
vẫn không dám đòi”.
Nghe
tôi nói, Bùi Tín ngồi bất động trên chiếc ghế bọc vải trắng của nhà hàng tầm
bậc trung ở thủ đô Paris hoa lệ. Trong ánh đèn nhập nhòa, mặt Bùi Tín trắng
bệch không còn một giọt máu. Đúng là Bùi Tín đang ngấm vị đắng chát của ba nỗi
đau cay đắng này. Tôi tiếp tục: “Bùi Tín nên biết rằng, Bùi Tín giống như quả
chanh có ít nước đã bị người ta vắt sạch. Nay quả chanh vô giá trị, Bùi Tín đã
bị người ta vứt vào sọt rác rồi. Bùi Tín có nhận ra điều ấy không?”. Biết trả
lời thế nào được. Đúng là tôi đã hỏi khó Bùi Tín. Tôi sẽ không hỏi gì nữa. Tôi
ngồi yên để Bùi Tín nhấp nháp ly cà phê gần như vẫn còn nguyên trên bàn.
Lần
thứ tư, trước khi về nước, tôi gọi điện mời Bùi Tín ăn bữa cơm chia tay. Lần
này tôi hỏi: “ông Bùi Tín có nhớ nước không?”. Như chạm đúng vào mạch cảm xúc
thiêng liêng, đang ăn, Bùi Tín bỗng buông đũa, chống tay lên bàn, rơm rớm nước
mắt: “Có, mình nhớ nước lắm. Có đêm mình mơ được về nước. Sướng quá mình vất
dép đi chân trần chạy dọc theo bờ Hồ, thỉnh thoảng dừng lại đưa tay với những
rặng liễu đang rủ bóng xuống mặt hồ xanh biếc. Có lần mình mơ được chạy mấy
vòng quanh Hồ Tây lộng gió. ôi những giấc mơ đó sao mà hạnh phúc…”. Tôi hỏi:
“Thế ông Bùi Tín có muốn về nước không?”. Bùi Tín nhìn tôi: “An nói đùa đấy
chứ”. Tôi khẳng định: “Tôi nói thật 100%”. Bùi Tín thở dài: “Tôi không tin. Tôi
nghĩ là họ sẽ không cho tôi về”. Tôi quả quyết: “Với tư cách là một công dân
của nước Việt Nam, tôi xin bảo lãnh cho ông về nước”. Bùi Tín hoang mang: “An
nói cụ thể hơn xem nào”. “Tất nhiên là phải có điều kiện”, tôi tiếp tục: “Bùi
Tín ra đi như thế nào thì hãy trở về như thế”. “Nghĩa là làm sao?”. Bùi Tín
hỏi. Tôi trả lời: “Nghĩa là khi đi Bùi Tín lên đài báo chửi bới dân tộc, thì
bây giờ Bùi Tín lại lên đài báo tạ lỗi xin đồng bào tha cho những lỗi lầm
nghiêm trọng mà Bùi Tín đã mắc phải trong nhiều năm qua. Với bản chất nhân ái
cao cả, tôi tin nhân dân Việt Nam sẽ cho Bùi Tín cơ hội được trở về”. Nghe tôi
nói, Bùi Tín ngồi lặng im một lát rồi mới tự thú: “Mình không làm được nữa”.
Bùi
Tín sinh năm 1927, tính đến nay đã 85 tuổi. Bùi Tín luôn đau ốm, sống đơn độc
không bằng hữu và đã sạch vốn bán chữ kiếm tiền. Với đồng lương thất nghiệp nhà
nước Pháp cho, Bùi Tín chỉ đủ trả tiền thuê nhà. Bùi Tín phải chạy vạy kiếm
tiền nuôi thân và nuôi cả cô Hà, một thợ cắt tóc Hà Nội được Bùi Tín đưa sang
cưu mang che chở. Bùi Tín phải sống như thế nào đây ở những năm tháng cuối đời?
Tôi biết Bùi Tín đã hiểu rất rõ cái giá cay đắng mà Bùi Tín phải trả cho tham
vọng chính trị thái quá một thời của mình.
Biết
là sẽ khó làm nhưng còn cách nào tốt hơn con đường trở về với cội nguồn – nơi
có truyền thống chỉ “đánh kẻ chạy đi chứ không bao giờ đánh người quay lại”.
Chính vì lẽ đó tôi vẫn muốn Bùi Tín hãy dũng cảm hối cải, lên lại đài báo thú
tội trước nhân dân, ít ra cũng là để “lập công chuộc tội”
Nguyễn Đăng An
Nguồn:
https://ngheanthoibao.com/ve-ong-bui-tin/